Portugal revisited 1988 – 2017

In september 1988 trok ik samen met enkele vrienden door Portugal. We landden er in de Algarve – Hoofdstad Faro. Nu bijna dertig jaar later land ik samen met vrouw en twee kinderen – een van mijzelf, op vermoedelijk hetzelfde vliegveld.

Veel is mij niet bij gebleven van die trip nu bijna dertig jaar terug. Een landing in Faro, op stap met rugzak naar een Belgisch gezin, kennis van een van mijn reisgenotes. We konden er gratis overnachten. Altijd mooi meegenomen. Het gezin baatte er een B&B uit. Dat moet een van de eerste door Belgen uitgebate gastenverblijven zijn geweest. Ik vermoed in Loulé, maar zeker ben ik niet. Een avondje uit met de makkers en de kinderen van onze gastheer, op een Vespa of ander motortype.

Een tocht op gehuurde moto’s, met helmen als gebroken eierschalen. Roekeloos rijgedrag? Op naar het Zuidwestelijkste punt van Europa. Kaap Sint-Vincentius, waar volgens de mythe, Infante Henrique, op het idee kwam om zijn karvelen op tocht te sturen. Zo werd Zwart Afrika, en later Indië, Brazilië en zo veel meer “ontdekt”. Europa bracht Christendom, ziektes, en uitbuiting. Goud, zilver, en specerijen waren haar opbrengst, naast niet te vergeten, de aardappel. Miljoenen Indianen sneuvelden en niet minder Zwart-Afrikanen werden als slaaf verscheept naar de Nieuwe Wereld.

Maar dit ter zijde. We gaan opnieuw naar Kaap Sint-Vincentius. Waar we in 1988 de enige bezoekers waren. We realiseerden ons niet, dat de sunset er een uitzonderlijk mooi verschijnsel wordt verondersteld te zijn. Nu zijn we speciaal voor deze zonsondergang op pad gegaan. Enigszins verbaasd stel ik vast dat er een 1000-tal mensen op hetzelfde idee is gekomen. Honderden auto’s geparkeerd langs de weg, tientallen campers, en uiteraard alom fotomateriaal, selfiestick inbegrepen. De wolken zijn van de partij en ondanks het mooie zicht, op prachtige rotsformaties en de indrukwekkende oceaan, beloont de zon ons maar matig. Ook zij heeft recht op een snipperdag – of eerder avond, zelfs hier in het Zuiden.

Ik herinner mij het trekken met slechte rugzakken, maar weet niet meer welk vervoer we namen? Trein of bus? Een overnachting op een strand is mij ook bijgebleven. In september ’88 was er geen kat, nu is het in April 2017 al dermate druk, dat we gisteren 60 minuten op ons eten dienden te wachten. Wakker worden, omhoogkijken naar de rotsen boven je, en vaststellen dat een kolonne “reusachtige” mieren de weg heeft gevonden naar het weinige proviand dat we meesleuren. Ik meen mij te herinneren meloenen. Daar ging ons ontbijt.

Wat staat mij nog bij? Wakker worden met de ochtendmist boven je hoofd in Porto. Ziek thuiskomen. Ongelofelijk veel Aqua Ardente (vuurwater) drinken in Lissabon, en onze maag en andere ingewanden uitspuwen – mijn bloedtesten na de terugreis wezen op een droge lever – toen al! En armoede, ja veel armoede, zieke mensen en alcoholisme, ja veel alcoholisme. We realiseerden ons niet dat de dictatuur slechts 14 jaar eerder was gesneuveld. De Anjerrevolutie had plaatsgevonden voor mijn politiek bewustzijn werd geboren. Het Europees lidmaatschap van Portugal dateert van 1986

Van het eten staat mij weinig bij, behalve dat ene stuk slechte kabeljauw.

En nu, hoe staat Portugal ervoor in 2017? Het land heeft het moeilijk gehad na de bankencrisis. Maar in vergelijking met 1988 lijkt dit land mij een paradijs. Het is er proper, dat beoordeel je aan de toiletten en het afval op straat, het eten is lekker en gevarieerd, de borden zijn rijkelijk gevuld. Rijk zijn de mensen niet, dat zien we als we naar Monchique een uit de kluiten gewassen bergdorp trekken. Het grootste deel van de toeristen zijn Portugezen zelf, enkele flatgebouwen zijn onafgewerkt gebleven en de gerechtelijke verkoop ervan wordt geafficheerd, maar de leegstand is beperkt in vergelijking met een land als Bulgarije. Volgens mijn bronnen, lijkt de economie aan te trekken, en na initieel zware bezuinigingen, werd blijkbaar een meer Keynesiaanse politiek gevoerd, met relatief succes.

Ik zie geen zieke mensen op straat, noch alcoholisten. De mensen lijken gelukkig en zitten in grote groepen op restaurant, luid kwetterend van het leven te genieten. Gsm’s verschijnen wel aan tafel, maar niet zoals bij ons, met elkaar spreken en daarbij elkaar recht in de ogen kijken, is men er niet verleerd. Dit land lijkt mij alles te hebben, zon, zee, wind, en land in overvloed, maar bovenal een gelukkige bevolking.

Heb ik dat al in Vlaanderen gezien?

PS: Of in de termen van mijn jongste zoon, hier zijn meer 9’s dan bij ons. Hij heeft het dan over de monokini’s, of meisjes in het algemeen, op wat hij en zijn meereizende vriend, het “tetjes”-strand noemen.

Ook dit is uiteraard een criterium om een land te beoordelen – jeugdig testosteron wil immers ook waar voor zijn geld. Ook op dit punt, heeft Portugal zich aangepast aan wat wij of minstens sommigen onder ons noemen, de “Westerse waarden”. Salazar zal zich omdraaien in zijn graf.

Francis Moeykens, ondervoorzitter Willemsfonds Brugge, 15 april 2017.